Botime Dudaj

Nga Alessandro Baricco

Ajo që një mjek vendos ta quajë sëmundje, është sëmundje. Ajo që një virolog vendos ta quajë virus, është një virus. Ajo që një epidemiolog vendos ta quajë pandemi, është pandemi.

fragmenti I

por në të vërtetë duhet të përpiqemi ta kuptojmë Pandeminë si një krijesë mitike. Shumë më komplekse sesa një emergjencë e thjeshtë sanitare, ajo duket se është më shumë një ndërtim kolektiv në të cilin kanë funksionuar njohuri, por edhe injoranca të ndryshme, në ndarjen e dukshme të një qëllimi të vetëm.

fragmenti II

krijesat mitike janë produkte artificiale me të cilat qeniet njerëzore i shqiptojnë vetes diçka urgjente dhe jetësore. Janë figura në të cilat një komunitet jetësor organizon materialin kaotik të frikërave, bashkëjetesave, kujtimeve apo ëndrrave. Ata strehohen në një hapësirë mendore, që ne e quajmë mit: duke e konceptuar dhe duke u kujdesur për të çdo ditë, sikur të ishte shtëpia e dikujt, është një nga gjestet kryesore falë të cilave njerëzit sigurojnë një fat. Ose e njohin atë.

fragmenti III

asgjë më mashtruese sesa përdorimi i termit mit si një sinonim për një ngjarje joreale, fantastike, apo legjendare. Miti është ai që grumbullon grimca faktesh në profilin e një figure të lexueshme. Në një kuptim të caktuar sjell paqartësinë e asaj që ndodh me formën e plotë të asaj që është reale. Është një fenomen artificial, po, por është një produkt i njeriut. Ama të shkëmbesh artificialen për jorealen është marrëzi. Miti është mbase krijesa më e vërtetë që ekziston.

fragmenti IV

të thuash që Pandemia është një produkt mitik nuk do të thotë se nuk është reale, e aq më tepër që është një përrallë. Përkundrazi. Të thuash që Pandemia është një trill mitik do të thotë të dish me qartësi se një sasi e madhe vendimesh shumë reale së pari u bënë të mundura, pastaj u evokuan e në fund u gjeneruan, duke u mbledhur me një numër të pafund sjelljesh praktike të vogla e të mëdha.

fragmenti V

gjesti me të cilin bashkësitë e mëdha njerëzore arrijnë të ndërtojnë një mit është kryesisht misterioz. Vështirë të deshifrohen arsyet pse ata e bëjnë këtë dhe kohët që ato zgjedhin për ta bërë. Sidoqoftë, saktësia dhe shpesh bukuria e produktit përfundimtar, së bashku me kompleksitetin mbresëlënës të shkaqeve që e gjenerojnë atë – në secilën prej të cilave lë gjurmë dora artizanale e njerëzve – u jep krijesave mitike shtatin e tillë që jo rrallë trajtohen si perëndi. Në këtë dinamikë është shkruar se duke prodhuar mite, njerëzit bëhen më shumë siç janë. Aty ku nuk ka krijime mitike, njerëzit ndalen, si të bllokuar nga një magji.

fragmenti VI

mund të ndodhë që të luftosh për të mundur mitin, na mëson Odiseja. Mund të ndodhë që të luftosh për ta ndërtuar mitin, na mëson Iliada. Elita intelektuale homerike i kishte idetë e qartë. Përmes mitit, njerëzit krijojnë botën. Për shkak të mitit, e humbasin. Për të vijuar kështu, përgjithmonë, në një rrotullim të pafund. As i mirë dhe as i keq. Janë të pashmangshme. Fati i njerëzve është i lidhur me fijet e mitit, me baballarët tanë. Dëshironin që ne ta dinim.

fragmenti VII

dorëzimi pa kushte ndaj metodës shkencore na ka bërë të paaftë për të lexuar mitin, për të kuptuar prodhimin e tij dhe madje vlerën e tij në jetën e njerëzve. Konsideruar si një zbulim magjik, ose thjeshtë shprehje e një farë injorance, është luftuar në emër të dritës së qartë të së vërtetës, që për herë të parë vezulloi në mutacionin e iluminizmit. Por vetëm shoqëritë e afta në njohjen dhe krijimin e mitit, duke e vënë në rotacion me angazhimin për të lexuar shkencën, mund të lexojnë korrektësisht fatin e tyre. Me sytë e shkencës mund të lexosh një tekst pa zanore. Kështu ishin disa shkrime arkaike, të cilat më vonë u konsideruan të pamjaftueshme për t’i rrëfyer diçka botës.

fragmenti VIII

emrat e shkencës janë guaskat që mbesin në rërë kur vala e Mitit zbrapset e tërhequr nga fushat magnetike të detit. Virusi janë molusqet.

*Alessandro Baricco është shkrimtar italian, skenarist dhe drejtues televiziv italian. Ky artikull u përkthye në shqip nga Erjon Uka.